بایراملیق
یکشنبه 16 فروردین 1394

تراختور یانداشلاری
یازان : دوکتور جئری
تراختور تاخیمی نین ایکی یانداشی قونوشوردولار.
-: " آخشام تراختورون اویونو وار گئده جکسن ؟"
-: " بوش وئر اولان نه اویونو!! گل – گئده آراج تاپیلمیر، نئچه ساعات داغ – تپه دن آشمالیسان، نئچه ساعات گره ک الکترونیک بیلط سیراسیندا تیخیلاسان ، مین جوره یامان – یوووزلا ایچرییه گیره سن، باتوم – دگنگله ائشیگه چیخاسان، داور حاققی ناحاق ائده ، پیچاخلاناسان ، دؤیوله سن، سؤیوله سن سونوندا دا فئدراسیون سنی بورجلو چیخاردا...."
-"دوز دئییرسن یولداش منی ده آرواد قویمور گئدیم ! ..
آستا-آستا آسیمیله
دوکتور جئری
کئچن ایل، آنادیلی گونو موناسیبت ایله اوستاد فرهیخته ماکان ایسنا خبر آژانسی ایله بیر دانیشیقدا، "ایراندا، فارسدان باشقاسی یوخدور. هر نه وار؛ فارسدیر. دوْنوُقلار /جمادات/ بئله فارسدیرلار..." دئیه قونوشموشدو.
من او زامان اوستاد فرهیختهنین سؤزلرینی آشیری فارسچیلیغا یوزاراق بیر قولاقدان آلیب او بیریندن اؤتورموشدومسه ده یانیلمیشدیم. ایندی آنلاییرایم؛ اوستاد فرهیختهنین دئییندیکلریندن آماجی، ایراندا آسیمیلهنین باشاری ایله باشا چاتماقدا اولدوغونا توخونماق ایدی. دوغروسو، پیشیگیمیز اولماسایدی من هله-هله او یانیلغیدا قالاجاق ایدیم.
دونن گوناورتا چاغی، پیشیگیمیزی یئمگه چاغیردیم:
- پیش پیش پیش!..
دیوار دیبینده اؤزونو گونشه وئرمیشدی. دینمهدی، یئنه سسلندیم:
- پیش پیش پیششش!...
باشینی چئویریب ارینه-ارینه میریلدادی:
- مییام...مییام... [ گلیرم..گلیرم..]
هویوخدوم. پیشیگیمیز پیشیکجهنی اونوتموشدو. بیردن اوستاد فرهیختهنین سؤیلهدیکلری بئینیمده جانلاندی. حیطین اورتاسیندا بیتلهنن، کؤپگیمیز آلاباشدان، هاچاندان پیشگین بئله دوروما دوشدوگونو سوروشدوم.
کئی-کئی منه باخیب واققیلدادی:
- هفهف...هفتهفت...[یئددی یئددی.. یئتمیش یئددی (گون؟!)]
دونیا باشیما فیرلاندی. اؤزومو ساخلایا بیلمهییب چؤمبلدیم. هله اؤزومه گلمهمیشدیم، کوچه قاپیسی آچیلیب اوخول اؤنجهسی اوخویان قیزیم آتیلیب دوشهرک ایچری گیردی:
- سلام بابا.. من اومدم.. [ سالام آتا.. من گلدیم..]
بو کز گؤزلریم قارالدی. اللریمی گؤیه قالدیراراق قیشقیردیم:
- ای خدا ما کی فارس شدیم !؟ [ تانریم! بیز هاچان فارسلاشدیق!؟]
رئیس جمهور ترکمنستان با اشاره به تاثیر منفی بحران مالی جهانی بر اقتصاد ملی این کشور، خواستار افزایش توان صادراتی غیر نفتی، کاهش هزینههای دولتی، تعدیل نیروی مدیریتی و نیز تولیدات کالاهای جایگزین وارداتی این کشور شد.
«قربانقلی بردیمحمداف» رئیس جمهور ترکمنستان در جلسه ویژه دولت این کشور که شب گذشته به سرپرستی وی برگزار شد، تاکید کرد: مشکلات اقتصاد جهانی و نابسامانی مالی در برخی از کشورهای خارجی اثرات منفی بر اقتصاد ترکمنستان داشته و مانع رشد این کشور در عرصههای مختلف شده که باید برای پیشرفت کشور اقدامات و تمهیدات لازم در نظر گرفته شود.
رئیس جمهور ترکمنستان تصریح کرد: افزایش صادرات غیر نفتی، کاهش هزینههای دولتی، تعدیل نیروی مدیریتی، افزایش تولیدات و استفاده از کالاهای داخلی این کشور از جمله تمهیدات و تدابیری هستند که قرار است در چنین شرایطی از اقتصاد ملی کشور پشتیبانی کنند.
وی با اشاره به ضرورت کاهش هزینههای غیر ضروری دولتی ترکمنستان گفت: کلیه هزینهها و اعتبارات بودجه دولتی باید بازنگری شده و از هزینههای غیر ضروری اجتناب شود و تعداد کارکنان در رده مدیریت برخی وزارتخانهها و نهادهای دولتی که در موارد زیادی بیش از حد مورد نیاز هستند، تعدیل نیرو شوند.
رئیس جمهور ترکمنستان در بخش دیگری از سخنرانی خود افزود: ظرفیت و توانمندی صادراتی ترکمنستان باید افزایش یابد همچنین پروسه ارز آوری کشور تقویت شود و در این زمینه باید برنامه و راهکارهای کارآمد و ثمربخشی را تهیه، تدوین و اجرا کنیم تا از رشد اقتصاد ملی کشورمان پشتیبانی شود.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر میزان درآمد صادراتی غیر نفتی ترکمنستان یک میلیارد دلار است، تاکید کرد: میزان صادرات غیر نفتی این کشور تا سال 2020 میلادی بالغ بر 5 میلیارد دلار افزایش یابد و ما باید واحدهای صنعتی و تولیدی محلی را توسعه داده و تجهیز کنیم و تاسیسات جدید تولیدی در عرصههای مختلف را راهاندازی کنیم تا کیفیت کالاهای محلی هم سطح کالاهای وارداتی باشند و تولیدات ملی جایگزین کالاهای وارداتی باشند.
رئیس جمهور ترکمنستان افزود: اقتصاد ملی ترکمنستان پایدار و رو به رشد است و رشد تولید ناخالص ملی ترکمنستان بالغ بر 10 درصد رشد نشان میدهد.
وی تصریح کرد: هماکنون در ترکمنستان بیش از 2 هزار طرح به ارزش 50 میلیارد دلار در دست اجراست و دولت کلیه برنامههای کاری خود که پیشتر تعیین کرده است را یا به صورت موفقیت آمیز اجرا کرده و یا در دست اجرا دارد.
وی افزود: ترکمنستان از نظر ذخایر انرژی سرشار میباشد و قادر است روند توسعه اقتصاد ملی خود را حفظ کند اما اقدامات پیشگیرانه به عنوان تمهیدات لازم و پیشگیری از تاثیرات منفی فرایند و تحولات اقتصادی و مالی جهانی به ترکمنستان صورت میگیرد، در سال جاری میلادی حقوق کلیه شاغلان دولتی 10 درصد افزایش یافت و از سال آینده میلادی(2016) حقوق در ترکمنستان 10 درصد دیگر افزایش خواهد یافت.
با توجه به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی از اوائل سال جاری میلادی (2015) در ترکمنستان ارزش منات نسبت به دلار بیش از 20درصد کاهش یافت و نرخ دلار از 2.85 منات(واحد ارز ملی ترکمنستان) به 3.5 منات، افزایش یافت.
از سوی دیگر از اول سال جاری میلادی (2015 ) در ترکمنستان نرخ یک لیتر بنزین با 95 درصد اکتان، یک منات تعیین شده که نسبت به قیمت یک روز قبل از آن 60 درصد افزایش نشان میدهد که به این ترتیب قیمت هر لیتر بنزین در این کشور 30 سنت میباشد. پیشتر نرخ هر لیتر بنزین با 95 درصد اکتان در ترکمنستان 0.62 منات بود.
صادرات گاز طبیعی به کشورهای ایران، چین و روسیه، صادرات انرژی برق به افغانستان، ایران و ترکیه و نیز نفت و فراوردههای نفتی و پتروشیمی، منسوجات و محصولات کشاورزی از مهمترین اقلام صادراتی ترکمنستان هستند.
(ایران تورکلرین یاشاییش یئرلری : مناطق زندگی ترکان ایران )
با سپاس از استاد سالاریان مدیر وبلاگ زبان وادبیات ترکان خراسان
آمار جالب و مستند از شهرهای ترک نشین ایران :
با 50 -40 کیلومتر فاصله از اصفهان به طرف غرب و جنوب غربی آن، زبان مردم شهرکرد، سامان، چادگان، فریدن و روستاهای اطراف، بختیاری و ترکی است که متفاوت از فارسی دری اصفهان است.
و با فاصله کمی از شهر ری (تهران) و به طرف شمال، زبان روستاییان اطراف تهران و زبان مردم استان مازندران طبری است و قابل درک برای مردم ری و تهران نیست. به شرق هم که حرکت کنی چیزی از زبان سمنانی نمی فهمی؛ به طرف شمالغرب هم که بروی زبان مردم، گیلکی و تالشی است و قابل فهم برای تهرانی ها نیست و این زبان ها مخلوطی از بازماندگان زبان کاسپی های بومی و دیگر زبان های مهاجر بعدی است که به مراتب قدیمی تر از زبان فارسی دری است.
از طرف غرب هم زبان تات نشین های بوئین زهرا و زبان های غیر ترکی شمال قزوین زبانی است از بازمانده های زبان پهلوی و متفاوت از فارسی دری و غیر قابل درک برای مردم شهر ری و تهران. غرب و جنوب تهران هم که اطراف قزوین، لوشان، منجیل و کرج و شهریار و قم و اراک و ساوه باشد ترک زبانند؛ زبان مردم کرد، لر و بلوچ هم زبانی است متفاوت از فارسی دری!
در سایر شهرهای بزرگ و مرکزی هم وضعیت تقریبا به همین منوال است؛ لکن مردمی که به زبان ترکی صحبت می کنند با صدها، بلکه با هزارها کیلومتر فاصله از هم و در دورافتاده ترین روستاها زبان هم را می فهمند و مشکلی در برقراری ارتباط با همدیگر ندارند. مثلا زبان ترکی شهر تبریز با فاصله چند صد کیلو متری، با زبان یکی از روستاهای دور افتاده دشت مغان تفاوت چندانی حتی در لهجه ندارد، و یا زبان ترکی یکی از روستاهای دور افتاده شهر گنجه در جمهوری آذربایجان با زبان ترکی دور افتاده ترین روستای شهر زنجان یا قزوین و به فاصله بیش از هزار کیلومتر آنچنان به هم نزدیک است که تفاوت آنها فقط در لهجه، یعنی در پسوند بعضی از فعل هاست که مشکلی در ریشه فعل ایجاد نمی کند و معنی کلمات و جملات تغییر نمی یابد.
همه این موارد نشان دهنده بومی بودن زبان ترکی در مناطقی است که این زبان در آن مناطق صحبت می شود. حتی ترکان قشقایی و پیچاقچی های سیرجان و مردم افشار کرمان که همچون جزیره ای در بین فارس زبانان مانده اند و از آذربایجان فاصله بسیار دارند در صحبت کردن با مردم تبریز و باکو و دیگر ترکان دچار هیچ گونه مشکلی نیستند!
همچنین تفاوت زبانی یک ترک تهرانی با ترک استانبولی ترکیه که یکی در قاره آسیا و دیگری در قاره اروپا قرار دارد هم با فاصله چند هزار کیلومتری آنچنان نیست که زبان همدیگر را نفهمند، منتها باید ساکنین هر دو شهر، زبان ادبی ترکی را بدانند و همزبان تهرانی ما نگوید: « همشهری، سیزین دیداریزدان بسیار خوشحال اولدوم!».
منابع :
1- مرجع1: روزنامه همشهری 20/6/83 شماره 3496، مصاحبه با دکتر علی اشرف صادقی.
2- مرجع2: " ترکان و بررسی تاریخ، فرهنگ، هویت و زبان آنها در ایران " نوشته ی: دکتر حسن راشدی، ص 154_ 153_152
یازار : گولدورن
بسیاری از این کلمات هر روزه وارد زبان و ادبیات فارسی میشود و مخاطبان به بهانه مدرنیته و با تظاهر به مهارت در تکلم به شیوه غربی و به روز این واژهگان را رونق میدهند.
بدینترتیب بیشتر افراد و نسل جدید بدون آگاهی از سرچشمه ورود این کلمات ریشههای آن را در عرصه زبان و ادبیات فارسی محکم میسازند.
پارسیان ؛ واژههای زیر که همگی فرانسوی هستند را فارسی میدانند
آسانسور ، آلیاژ ، آمپول ، املت ، باسن ، بتون ، بلیت ، بیسکویت ، پاکت ، پالتو ، پریز ، پلاک ، پماد ، پوتین ، پودر ، پوره ، پونز ، پیک نیک ، تابلو ، تراس ، تراخم ، تمبر ، تیراژ ، تور ، تیپ ، خاویار ، دکتر ، دلیجان ، دوجین ، دوش ، دیپلم ، دیکته ، رژ ، رژیم ، رفوزه ، رگل ، رله ، روبان ، زیگزاگ ، ژن ، ساردین ، سالاد ، سانسور ، سرامیک ، سرنگ ، سرویس ، سری ، سزارین ، سلول ، سمینار ، سودا ، سوس ، سوسیس ، سیلو ، سن ، سنا ، سندیکا ، سیفون ، سیمان ، شانس ، شوسه ، شوفاژ ، شیک ، شیمی ، صابون ، فامیل ، فر ، فلاسک ، فلش ، فیله ، فیبر ، فیش ، فیلسوف ، فیوز ، کائوچو ، کابل ، کادر ، کادو ، کارت ، کارتن ، کافه ، کامیون ، کاموا ، کپسول ، کت ، کتلت ، کراوات ، کرست ، کلاس ، کلوب ، کلیشه ، کمپ ، کمپرس ، کمپوت ، کمد ، کمیته ، کنتور ، کنسرو ، کنسول ، کنکور ، کنگره ، کودتا ، کوپن ، کوپه ، کوسن ، گاراژ ، گارد ، گاز ، گارسون ، گریس ، گیشه ، گیومه ، لاستیک ، لامپ ، لیسانس ، لیست ، لیموناد ، مات ، مارش ، ماساژ ، ماسک ، مبل ، مغازه ، موکت ، مامان ، ماتیک ، ماشین ، مانتو ، مایو ، مبل ، متر ، مدال ، مرسی ، موزاییک ، موزه ، مین ، مینیاتور ، نفت ، نمره ، واریس ، وازلین ، وافور ، واگن ، ویترین ، ویرگول ، هاشور ، هال ، هالتر ، هورا و بسیاری از واژههای دیگر.
یازار : گولدورن (قارپوزخند)
- منشور کوروش چیست؟
« سفرنامه اولیویه»، اثر اولیویه است که توسط محمد طاهر میرزا به فارسی ترجمه شده است. سفرنامه مسیو اولیویه یکی از ارزش مندترین متون تاریخ ایران در مقطع حساس انتقال سلطنت آغامحمدخان قاجار به فتحعلی شاه است. اصل آن به زبان فرانسه و در 6 جلد است.
"در ایران پس از توانستن خواندن و نوشتن، مقدمات نحو و صرف، آموختن زبان عربی و زبان ترکی به شاگردان تکلیف کنند، و پس از آن علم معانی و بیان و حکمت و اشعار و ادب آموزند."
"دانستن زبان عربی و ترکی در ایران، پایه و اساس همه تعلیمات، و ضروری تدریس لست. لغت عرب بهر آنکه مبنای شریعت براوست، و زبان ترکی به جهت آنکه زبان عمومی اهل دربار و دولت و طوایف شمال شرقی ایران است {حایز اهمیت است}" ص168
منبع: سفرنامه اولیویه، ترجمه محمد طاهر میرزا، تصحیح غلام رضا ورهرام، تهران، انتشارات اطلاعات، 1371 چاپ اول